Cần giải pháp khẩn cấp cho sông, hồ ô nhiễm của Hà Nội

Nhiều sông, hồ đang ô nhiễm nặng

Mới đây, lãnh đạo thành phố Hà Nội đã đưa ra yêu cầu cấp thiết xử lý ô nhiễm sông Tô Lịch. Không riêng gì Tô Lịch, chính quyền Hà Nội đang tập trung nỗ lực để bảo vệ các con sông, thực hiện nhiều biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường và duy trì giá trị của dòng sông. Tuy nhiên, không chỉ các sông mà nhiều hồ lớn, đẹp trên địa bàn cũng đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng và cần được khôi phục.

Điển hình như hồ Trúc Bạch, đặc biệt là khu vực gần phố Ngũ Xã (phường Trúc Bạch, quận Ba Đình), nước hồ trở nên đen kịt, có lớp váng mỏng nổi trên mặt nước và bốc mùi hôi thối. Mặc dù tình trạng ô nhiễm đã rất nghiêm trọng, tại các cổng xả nước thải sinh hoạt, nước thải vẫn đổ ra hồ.

Hồ Trúc Bạch nằm ở vị trí đắc địa, có đường Thanh Niên và nhiều con phố sầm uất bao quanh. Đây là một trong những điểm đến thu hút khách du lịch, đặc biệt là khách quốc tế khi họ đến Hà Nội.

Bà Thủy - sống ngay sát hồ Trúc Bạch cho biết, nhiều hôm ở trong nhà, bà vẫn phải đeo khẩu trang do mùi hôi thối từ nước hồ. Bà mong muốn chính quyền quan tâm hơn đến việc cải tạo môi trường khu vực hồ này, nhằm bảo vệ sức khỏe người dân. Bà Thủy thở dài bảo, nơi đẹp như thế này mà lại hôi thối, du khách nào đến đây cũng sợ.

Một hồ khác cũng đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng là hồ Giảng Võ (quận Ba Đình). Thời điểm nước cạn, lòng hồ Giảng Võ lộ ra nhiều rác thải, bát hương và đồ thờ cúng mà người dân thả xuống. Mặt nước phủ một lớp váng xanh rêu đặc quánh, bốc mùi hôi thối nồng nặc.

Vào tháng 3/2023, Hà Nội đã phê duyệt danh mục 3.164 ao, hồ không được phép san lấp, nhằm tăng cường công tác quản lý và công khai, tránh tình trạng quy định không rõ ràng. UBND TP. Hà Nội đã giao Sở Tài nguyên và Môi trường công bố danh sách các hồ, ao không được san lấp, đồng thời phối hợp với UBND các quận, huyện, thị xã để tiếp tục rà soát, thống kê và đề xuất điều chỉnh, bổ sung danh mục này. UBND TP. Hà Nội cũng yêu cầu người dân không được tự ý san lấp hay lấn chiếm trái phép các hồ, ao trên địa bàn.

Ô nhiễm từ nguồn nước thải sinh hoạt

Trước tình trạng ô nhiễm tại nhiều sông, hồ ở Hà Nội, nhiều chuyên gia môi trường đánh giá, một trong những nguyên nhân là do nước thải sinh hoạt. Là trung tâm văn hóa, kinh tế lớn của cả nước, Thủ đô Hà Nội thu hút một lượng lớn lao động đến sinh sống và làm việc.

Theo số liệu thống kê, dân số Hà Nội hiện đạt khoảng 8,5 triệu người, với mật độ dân số lên tới 2.398 người/km², gấp 8,2 lần so với mật độ dân số trung bình của cả nước. Điều này đã tạo ra một áp lực lớn đối với hạ tầng giao thông và kỹ thuật của thành phố. Đồng thời, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng cũng đã tác động tiêu cực đến môi trường tại Hà Nội.

Hiện nay, hầu hết nước thải sinh hoạt ở Hà Nội chưa được xử lý mà trực tiếp đổ vào các sông hồ. Tổng lượng nước thải hàng ngày của thành phố khoảng 400.000m³, trong đó khoảng 1/3 là nước thải công nghiệp.

Hà Nội hiện có 10 khu công nghiệp (KCN) mới, 9 KCN cũ và 29 cụm công nghiệp. Các KCN đều có trạm xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn môi trường, nhưng chỉ có khoảng 60% các cụm công nghiệp có trạm xử lý nước thải tập trung. Đặc biệt, phần lớn các KCN và cụm công nghiệp đang sử dụng công nghệ sản xuất lạc hậu, dẫn đến việc thải ra nhiều chất thải gây ô nhiễm môi trường không khí, nguồn nước...

Môi trường nước tiếp nhận lượng nước thải này chủ yếu là các hồ, kênh, mương và sông. Hầu hết các cơ sở công nghiệp đều xả trực tiếp nước thải vào các sông thoát nước chính của thành phố như sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ...

Theo Quy hoạch thoát nước Thủ đô Hà Nội, vào năm 2030, hệ thống xử lý nước thải của thành phố sẽ được triển khai với 41 nhà máy, có tổng công suất lên đến 1.800.000 m³/ngày đêm nhằm xử lý 100% nước thải sinh hoạt. Mục tiêu của Hà Nội là đến năm 2025, tỷ lệ xử lý nước thải đô thị đạt từ 50 - 55%.

Tuy nhiên, hiện nay, thành phố mới chỉ có 6 nhà máy và trạm xử lý nước thải sinh hoạt. Nhiều trạm đã hoạt động gần 20 năm như trạm xử lý nước thải Kim Liên mà công suất không được nâng cấp. Tổng công suất của 5 nhà máy và trạm xử lý còn lại hiện cũng chỉ xử lý được khoảng 30% tổng lượng nước thải hàng ngày của Hà Nội.

Để giải quyết vấn đề ô nhiễm, Hà Nội đã đưa ra và thực hiện một số giải pháp nhằm làm sạch hệ thống sông, hồ nội đô trong nhiều năm qua. Đặc biệt, việc cải thiện chất lượng nước, môi trường và cảnh quan của 4 con sông nội đô ở khu vực trung tâm thành phố gồm sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ và sông Sét, đã được xác định là một nhiệm vụ quan trọng trong Chương trình số 05 của Thành ủy Hà Nội khóa XVII, nhiệm kỳ 2020-2025 về xử lý vấn đề môi trường, được UBND thành phố phê duyệt vào tháng 12/2021.

Tuy nhiên, hiện nay việc thu gom nước thải ở Hà Nội vẫn gặp nhiều khó khăn do hệ thống đường ống thu gom còn cách xa khu dân cư. Công nghệ xử lý tại nhiều nhà máy vẫn chủ yếu là công nghệ truyền thống và tổng lượng nước thải được xử lý triệt để, đảm bảo các yêu cầu phục vụ tái sử dụng nước, vẫn còn thấp.

GS.TS Trần Đức Hạ - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu cấp thoát nước Việt Nam cho rằng, cần nghiên cứu các giải pháp nâng cao khả năng tự làm sạch của các sông, hồ nội đô, kết hợp với phát triển các công trình cảnh quan, khu vui chơi giải trí và các công trình văn hóa, tâm linh trên mặt nước. Ông cũng đề xuất xây dựng hệ thống quan trắc chất lượng nước và chế độ thủy văn của các sông hồ nội đô để kịp thời điều chỉnh lưu lượng nước bổ cập, đồng thời kiểm soát chặt chẽ hoạt động của các nhà máy và công trình xử lý nước thải xả vào sông.