Dạy thêm, học thêm: Cấm hay quản lý để tránh học sinh bị ép buộc?

Mập mờ ranh giới dạy thêm

Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện đang lấy ý kiến về dự thảo Thông tư quy định về dạy thêm, học thêm nhằm thay thế Thông tư 17 ban hành năm 2012. Điểm đáng chú ý của dự thảo là không còn cấm một số trường hợp dạy thêm, học thêm như trước. Tuy nhiên, ranh giới giữa dạy thêm theo nhu cầu và “học thêm vì sợ cô” đôi khi vẫn chưa rõ ràng.

Một giáo viên dạy cấp 3 (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) thẳng thắn chia sẻ, nếu giáo viên muốn dạy thêm, rất khó để kiểm soát. Dù có nhiều quy định, nhưng thực tế giáo viên vẫn có thể “lách” vì học sinh đang bị ép buộc đi học thêm.

Ví dụ, giáo viên vừa giảng dạy bài mới hôm nay, ngay ngày mai lại yêu cầu học sinh làm bài kiểm tra. Với cách làm này, chỉ những học sinh giỏi mới có thể theo kịp và đạt điểm cao, còn những học sinh yếu hơn sẽ chắc chắn bị điểm thấp và giáo viên sẽ cảnh báo. Sau vài lần như vậy, phụ huynh lo lắng khi thấy điểm con mình tụt dần, sẽ tự nguyện cho con đi học thêm.

Anh Ngô Hồng Cư (phụ huynh tại TP.HCM) chia sẻ, năm ngoái con anh học lớp 9 và cháu đã phải trải qua một giai đoạn "khủng hoảng kéo dài" vì không tham gia học thêm với giáo viên dạy Toán chính khóa. Hầu hết các bạn trong lớp đều học thêm với cô giáo này, ngoại trừ con anh và một bạn khác. Do chuẩn bị thi vào trường chuyên, con anh được giới thiệu học thêm với một giáo viên ở trường THPT từ hè lớp 8.

Anh cho rằng, đây là điều bình thường, nhưng thực tế không phải như vậy. Con anh thường xuyên bị cô giáo chính khóa gọi lên bảng trả bài hoặc làm bài tập trước lớp. Những lúc làm sai, cháu bị cô bêu riếu, chế nhạo với những lời lẽ như: "Làm bài thế này mà đòi thi trường chuyên?", "Bài dễ thế cũng sai, thi nổi trường chuyên không?". Trong khi đó, những học sinh học thêm với cô giáo thường đạt điểm rất cao trong bài kiểm tra. Điểm của con anh thì thường xuyên thấp hơn các bạn.

Việc bị bêu riếu và điểm thấp nhiều lần khiến cháu mất tự tin, thậm chí xin gia đình không thi vào lớp 10 chuyên nữa. Cuối cùng, để tránh bị cô giáo gây áp lực, con anh buộc phải học thêm cả hai nơi.

Do đó, anh đề nghị cần ban hành quy định rõ ràng về việc dạy thêm, học thêm để những trường hợp như thế này không xảy ra nữa. Từ đó giúp đảm bảo công bằng và bảo vệ quyền lợi của học sinh.

Cần có quy định cụ thể và chế tài nghiêm khắc

Thực tế ghi nhận, phụ huynh có nhu cầu cho con học thêm, trong khi giáo viên cũng có nhu cầu tăng thu nhập. Những giáo viên có năng lực tốt sẽ tự nhiên được phụ huynh tìm đến, còn những giáo viên năng lực chưa tốt vẫn sẽ tận dụng “quyền lực mềm” để ép học sinh đi học thêm.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho rằng, có một bộ phận giáo viên coi việc dạy thêm, học thêm như một cách để tăng thu nhập. Điều này một phần liên quan đến mức lương của giáo viên. Để giải quyết tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan, cần cải thiện thu nhập cho giáo viên.

Bên cạnh đó, việc ép buộc học sinh đi học thêm còn liên quan đến vấn đề đạo đức nghề nghiệp của giáo viên, vì vậy cần có các giải pháp nâng cao đạo đức nghề giáo và giải quyết triệt để vấn đề này.

Để hạn chế tình trạng dạy thêm không trong sáng, ông Nguyễn Vinh Hiển - nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng, ngành Giáo dục cần giải quyết 2 vấn đề chính. Thứ nhất, phải đảm bảo đời sống tốt cho giáo viên. Thứ hai, cần phải thay đổi cách thức kiểm tra và đánh giá. Không thể để tình trạng kiểm tra, thi cử vượt ra ngoài chương trình học. Học sinh phải thi những gì đã học, thay vì thi những gì không được giảng dạy.

Để làm được điều này, cần đảm bảo đủ chỗ học cho học sinh và đảm bảo mức đầu tư của Nhà nước cho học sinh công lập và ngoài công lập phải ngang nhau. Theo ông Hiển, chỉ khi đó mới giảm được áp lực tuyển sinh đầu cấp tại các thành phố lớn như hiện nay.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, chủ trương của Bộ là không cấm dạy thêm, nhưng cấm những hành vi vi phạm đạo đức trong việc dạy thêm như giáo viên ép buộc học sinh phải học thêm. Nhưng những gì được coi là hành lang pháp lí đảm bảo việc giáo viên không ép buộc học sinh học thêm ở dự thảo thông tư đang được lấy ý kiến không được thể hiện rõ nét. Bởi những gì được gọi là trách nhiệm của giáo viên, người đứng đầu nhà trường, địa phương… vẫn chỉ là những ràng buộc mang tính hành chính và không có điểm đột phá so với Thông tư 17.

Việc dạy thêm, học thêm đúng bản chất phụ thuộc rất nhiều vào giáo viên và người đứng đầu nhà trường. Nếu giáo viên coi nhu cầu vật chất là ưu tiên hàng đầu và ép học sinh tham gia học thêm để đạt được mục tiêu tài chính, phụ huynh sẽ rất khó từ chối. Vì vậy, cần có sự can thiệp và vào cuộc quyết liệt từ lãnh đạo nhà trường để kiểm soát tình trạng này.

Nhiều nhà giáo dục chia sẻ, điều khiến dư luận bức xúc là có tình trạng giáo viên giảm tải bài học trong giờ học chính khóa để dạy lại trong lớp dạy thêm. Những học sinh không tham gia học thêm sẽ không hiểu bài. Thậm chí, có giáo viên còn "gợi ý" bài trước khi kiểm tra ở lớp dạy thêm để học sinh đạt điểm cao trong bài thi, trong khi những em không học thêm sẽ bị điểm thấp.

Ngoài ra, còn có nhiều cách khác, trong đó có việc gây áp lực lên học sinh dưới nhiều hình thức, mục đích là để ép học sinh phải tham gia lớp học thêm. Đây chính là vấn đề cốt lõi cần phải giải quyết triệt để.

Hiệu trưởng một trường ở TP. HCM cho rằng, cần có quy định cụ thể và chế tài nghiêm khắc đối với những giáo viên vi phạm. Từ các quy định đó, cơ quan quản lý Nhà nước, cụ thể là phòng và Sở GD&ĐT, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để loại bỏ những tiêu cực trong việc dạy thêm, học thêm.

Trong khi đó, tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm - Phó Chủ tịch Hội Tâm lý Giáo dục Việt Nam cho hay, quy định về dạy thêm, học thêm cần phải cấm dạy thêm ở bậc tiểu học và có các biện pháp hạn chế ở bậc trung học. Học sinh tiểu học nếu có thời gian và điều kiện nên tham gia các hoạt động phát triển kỹ năng, thể chất, thay vì tiếp tục chuyển từ lớp học này sang lớp học khác để luyện văn, luyện toán. Việc dạy thêm, học thêm ở tiểu học hiện nay không phải là nhu cầu thực sự và không mang lại lợi ích cho trẻ em.

Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm cũng nhấn mạnh, với mục tiêu giáo dục toàn diện, trẻ em cần được tạo điều kiện phát triển toàn vẹn, thay vì chỉ tập trung vào các môn học chính khóa.